Interview met Yoshigasaki sensei

Het onderstaande interview met Yoshigasaki sensei (8e dan Shin-Shin Toitsu Aikido) is tijdens de zomerstage van 1998 in Zweden afgenomen door Matthias Rezac.

MR: Sensei, wanneer begon u aikido te trainen en waarom?

Yoshigasaki sensei: Ik begon aikido te trainen in 1968 toen ik 17 jaar was. Het was gewoon toevallig omdat iemand me uitnodigde om naar een aikido-dojo te komen. Ik keek ernaar en begon te trainen. Het was gewoon toeval.

MR: Wat is het voornaamste doel van de training in aikido? Waarom zou iemand aikido trainen in plaats van iets anders?

Sensei: Iedereen traint wat hij prettig vindt, dus de reden dat iemand aikido traint, is dat hij het prettig vindt. Dit is vanuit het perspectief van de leerling. Vanuit het perspectief van de leraar is het zo dat iedere leraar bepaalt wat hij wil onderwijzen.

MR: Zou u de relatie tussen ontspanning en kalmte kunnen uitleggen?

Sensei: Technisch gezien is aikido afkomstig uit de Japanse gevechtskunsten, met en zonder wapens, wat in Japan meestal jujutsu wordt genoemd. Maar de grondlegger [van aikido] Morihei Ueshiba werd religieus, veranderde alles en reorganiseerde het in overeenstemming met zijn religieuze overtuiging, waarmee ik bedoel: iets dat mensen vreedzaam en spiritueel maakt. Maar hij deed het omdat hij geloofde in God, terwijl de meeste mensen niet echt geloven in God, dus je kunt het niet zonder meer op zijn manier aanpakken.

Er zijn twee manieren om vrede en spiritualiteit uit te leggen: religie en meditatie. Mensen die niet serieus in God geloven, moeten kiezen voor meditatie om die dingen te begrijpen. Dus wat ik onderwijs, is aikido gebaseerd op meditatie. Nu, om spiritualiteit te begrijpen, moet je begrijpen wat ‘eeuwigdurend geluk’ (eternal happiness) is. Als je dit niet begrijpt, werkt spiritualiteit niet. Dat is waarom men in religie praat over eeuwigdurend geluk na de dood, het paradijs. Maar in meditatie moet dit eeuwigdurende geluk ontstaan terwijl we nog leven. Als je vervolgens eeuwigdurend geluk wil begrijpen, is het enige wat je moet doen om het niet te verstoren. Niets verstoren noemen we kalmte. Dit eeuwigdurende geluk treedt alleen op wanneer je alles als één kunt waarnemen. Wanneer je alles als één waarneemt, noem je dat ontspanning.

MR: Een paar dagen geleden vertelde u dat u uke was voor Tohei sensei. Zou u het belang van ukemi kunnen uitleggen?

Sensei: Ukemi betekent iets ontvangen door middel van je lichaam. Ontspanning en kalmte kun je van de buitenkant waarnemen, maar dat is niet voldoende. Het is beter dat je het voelt met je eigen lichaam. Dus in zekere zin, als nage kalm en ontspannen is, is het duidelijk dat uke ook kalmte en ontspanning begrijpt – met het lichaam natuurlijk, niet met het verstand. Dat is op een bepaalde manier de essentie van aikido, dat je iets overdraagt door middel van het lichaam. Uke leert kalmte en ontspanning op voorwaarde dat nage die dingen beheerst.

MR: Tijdens seminars gebruikt u niet zo veel verschillende mensen als uke. Als het uitvoeren van ukemi voor iemand die ontspanning en kalmte beheerst zo belangrijk is, waarom loopt u dan niet rond en laat meer leerlingen ukemi doen?

Sensei: Het punt is dat alle fysieke zaken afhangen van hoeveelheid (kwantiteit). Daarom is het niet voldoende om iemand een of twee keer te werpen. Door mensen met kalmte en ontspanning te werpen, verander je hun lichaam en dat heeft tijd nodig. Dus is het onmogelijk om het met iedereen te doen en ben je genoodzaakt te kiezen. Dat is dus waarom ik één persoon uitkies, meestal een instructeur, omdat het belangrijk is dat de instructeurs dit kennen. Dan ga ik door tot ik resultaat merk. Wanneer ik iets van resultaat merk, wissel ik van ukemi.

MR: Sensei, wat is kiai en hoe kun je kiai trainen?

Sensei: Kiai en aiki gaan samen. ‘Ai’ betekent harmonie en ‘ki’ is iets dat niet duidelijk is. Alles kan worden verdeeld in iets dat duidelijk is en iets dat niet duidelijk is. Duidelijke dingen zijn woorden, materialen … Alles dat door de wetenschap kan worden aangepakt, is iets wat duidelijk is. Alles wat moeilijk door de wetenschap kan worden aangepakt, zoals liefde, harmonie of schoonheid, is niet duidelijk. ‘Alles’ is dus iets wat duidelijk is plus iets wat niet duidelijk is. En omdat iedereen de duidelijke dingen kent, kunnen we het geheel begrijpen door de nadruk te leggen op ki, dat wil zeggen iets wat niet duidelijk is.

Aiki betekent dus dat de hele entiteit van één mens en een ander mens in harmonie komen. Dat is aiki. Kiai betekent de harmonie van één mens, net zoals aiki de harmonie van twee of meer mensen is. Kiai is inwendig. Om kiai te krijgen is het gebruikelijke uitgangspunt ‘Een punt behouden’ (keeping One Point). Dat is de betekenis van kiai. Dus ligt het voor de hand dat wanneer iemand van binnen in harmonie is, hij altijd sterk en harmonieus is. De uitdrukking daarvan is de stem en daarom wordt kiai heel vaak uitgedrukt met de stem.  Het is dus gebruikelijk dat wanneer mensen het over kiai hebben, ze de stem bedoelen die voortkomt uit de harmonie in jezelf.

MR: U praat vaak over concepten, Wat bedoelt u met concept?

Sensei: Concept betekent ruwweg de betekenis van ieder woord, de relatie tussen woorden en de realiteit. Eigenlijk niet alleen woorden: het kan ook de relatie zijn tussen iedere uitdrukking, zoals beweging, en de realiteit. Dat is wat ik met concept bedoel.

MR: Andere instructeurs praten vaak over kokyu, maar u doet dat niet. Waarom?

Sensei: Omdat kokyu ademhaling betekent. Dus praat ik over ademhaling. Maar wanneer ze in Japan ‘kokyu’ zeggen, bedoelen ze eigenlijk harmonie, omdat ze hebben ontdekt dat voor harmonieuze beweging, harmonieuze actie, de ademhaling een grote rol speelt. Wanneer ze het hebben over harmonieuze actie, benadrukken ze het belang van ademhaling, goede gecontroleerde ademhaling. In zekere zin weten mensen die praten over kokyu niet precies wat harmonie is en dus kopiëren ze slechts de oude traditie. Het betekent eigenlijk niet meer dan de ademhaling controleren en die harmonieuze actie te vinden.

MR: Hoe zou u het concept budo definiëren?

Sensei: Budo is een nogal nieuw  concept en eigenlijk een Japans concept. Ik sprak er eens over met een Chinese meester in de gevechtskunsten. Hij zei dat budo Japans is, niet Chinees. In China heb je gevechtstechnieken en religie. Gevechtstechnieken zijn voor het lichaam en je traint je geest met religie. Dat is het Chinese idee, wat min of meer hetzelfde is als hier in Europa: je traint je lichaam met sport en dan je geest met religie of filosofie. Laten we nu eens kijken naar de kenmerken van budo. Het woord is ongeveer honder jaar terug bedacht in Japan. Wat men er mee bedoelde, was dat men lichamelijke activiteit en religieuze of morele activiteit wilde combineren. Dat is de eenwording (unification) van geest en lichaam. De werkelijke betekenis van budo is geest en lichaam samen trainen. Maar in de meeste gevallen is de werkelijke betekenis vergeten en over de hele wereld wordt budo gebruikt in de zin van gevechtstechnieken of zelfverdediging.

MR: Wat is ‘sokushin no gyo’ en waarom trainen we het in ki-aikido?

Sensei: Het is schreeuwen met misogi. Dus is het een onderdeel van de ademhalingsoefeningen en is het goed om te doen omdat ademen is verbonden met de beweging van het lichaam en de stem. Het is gewoon een goede training.

MR: Ik hoorde dat u uiteindelijk heeft besloten om twee boeken te schrijven. Waar zullen die boeken over gaan?

Sensei: Het ene boek over leven en het andere over aikido.

MR: Waarom heeft u besloten om ze nu te schrijven?

Sensei: Het materiaal dat ik onderwijs, is omvangrijk geworden en dus is het moeilijk geworden voor mensen om te begrijpen omdat het brein niet teveel dingen tegelijk kan opnemen. Ik denk dat het handiger is dat het in een boek is opgeschreven, zodat mensen die geïnteresseerd zijn het meerdere keren kunnen lezen.

MR: Van O-sensei wordt gezegd dat hij een of andere religieuze ervaring had die zijn zienswijze op budo veranderde en die voor hem de aanleiding was om aikido te maken uitgaande van oudere jujutsu. Zijn geloof was zijn inspiratiebron. Wat zorgt ervoor dat u jaar in jaar uit les geeft in aikido en het verder ontwikkelt? Wat is uw inspiratiebron?

Sensei: Het is gewoon iets natuurlijks. Ik denk dat het gewoon de aard van het menselijk brein is.

MR: In een interview met Saito sensei zegt hij dat O-sensei buiten Iwama geen les gaf in wapens, maar dat hij altijd zei dat de relatie tussen ken (zwaard) en taijutsu (ongewapende technieken) erg belangrijk was. Als dat zo is, waar komen dan de bokken- en jo-technieken in aikido vandaan?

Sensei: Allereerst moet je begrijpen wat Saito bedoelt met ‘les geven’. Ueshiba demonstreerde meestal een heleboel dingen zonder les te geven. Hij zei ook dat hij de enige was die het kon en dat het zinloos was als zijn leerlingen het deden. In Tokio liet Ueshiba Morihei veel technieken met bokken en jo zien, maar hij probeerde nooit om het zijn leerlingen te leren. Het ligt voor de hand dat zijn leerlingen probeerden het na te doen, maar dat is natuurlijk moeilijk. Tohei sensei keek er gewoon naar en probeerde de bewegingen te onthouden en te begrijpen. Daarna ontwikkelde hij de bokken- en jo-technieken van ki-aikido. Dus die technieken zijn niet hetzelfde als Ueshiba’s bokken en jo – het is Tohei sensei’s bokken en jo – maar ze zijn steeds gebaseerd op wat Ueshiba deed.

MR: Als ik de rei, de etiquette, op de tatami vergelijk, is er een groot verschil tussen bijvoorbeeld de Iwama-ryu [de school van Morihiro Saito sensei] en ki-aikido. Tijdens de zomerstages in het bijzonder zie ik veel mensen op een verkeerde manier zitten. Wat vindt u van dit gebrek aan etiquette in Zweden? Is het hetzelfde in andere Europese landen?

Sensei: Correcte etiquette is de expressie van je eigen geest. Er zijn twee manieren. Beginnen aan de buitenkant en hopen dat het naar binnen gaat. Dat betekent eerst correcte uitwendige etiquette onderwijzen. Dat is één manier. De andere manier is om aan de binnenkant te beginnen, om de geest te onderwijzen en te wachten totdat het naar de buitenkant gaat. Ik denk dat mijn aanpak anders is naargelang de situatie. In Engeland bijvoorbeeld zijn ze erg gebrand op uitwendige etiquette. Hier in Zweden zjn jullie misschien beter in inwendige etiquette. Als het gebrek aan etiquette andere mensen niet stoort, geef ik de voorkeur aan meer ‘vanuit de binnenkant’ te onderwijzen. Maar als het anderen stoort, zou het misschien beter zijn om iets meer nadruk te leggen op etiquette.

MR: Dank u wel, sensei, voor de gelegenheid om dit interview af te nemen.

(vertaling: Nico Poppelier)